Why is the stock market not booming as expected even after GST reduction?
केंद्र सरकारने जीएसटी(GST) दरांमध्ये कपात करून सर्वसामान्यांना दिलासा देण्याचा प्रयत्न केला असला तरी, शेअर बाजारात (Share Market) मात्र या बातमीचा अपेक्षित परिणाम दिसून आलेला नाही. जीएसटी परिषदेच्या (GST Council) बैठकीनंतर काल रात्रीच हे निर्णय जाहीर झाले होते. आज सकाळी बाजाराची दमदार गॅप-अप ओपनिंग (Gap-up opening ) झाली असली तरी, त्यानंतर दिवसभर बाजारात केवळ घसरण दिसून आली आणि निफ्टी 50 (Nifty 50 ) जवळपास कालच्या बंद भावाच्या आसपासच स्थिरावला. बाजारात अशी सुस्ती का राहिली,याची तीन प्रमुख कारणे आता समोर आली आहेत.
बाजार उघडला उच्चांकावर, पण नंतर घसरला:
आज सकाळी निफ्टी 50 ने (Nifty 50) 24980.75 या पातळीवर दमदार सुरुवात केली, जी आजचा उच्चांक देखील ठरली. मात्र, सुरुवातीच्या काही मिनिटांनंतर बाजारात सातत्याने विक्रीचा दबाव दिसून आला आणि बाजार खाली येऊन 2478.20 पर्यंतही खाली गेला. एकूणच, जीएसटी कपातीसारख्या मोठ्या सकारात्मक बातमीनंतर बाजारात जो जबरदस्त उत्साह अपेक्षित होता,तो पूर्णपणे गायब दिसला.
शेअर बाजारातील सुस्तीची प्रमुख कारणे:
नफा वसुली (Profit Booking) आणि पूर्वीची तेजी: पहिल्या कारणानुसार,जीएसटी कपातीची घोषणा होण्यापूर्वीच, मागील पाच दिवसांत बाजारात सुमारे 200 अंकांची वाढ झाली होती. विशेषतः, मागील दोन दिवसांत बाजारात एक चांगली वाढ नोंदवली गेली होती. यामुळे, जीएसटी कपातीची बातमी आल्यानंतर गुंतवणूकदारांनी आपला नफा बुक करण्यास सुरुवात केली, ज्यामुळे बाजारातील सुरुवातीची तेजी टिकू शकली नाही आणि नफा वसुलीमुळे तो खाली आला.
निर्णयांमधील स्पष्टतेचा अभाव (Lack of Clarity):
दुसरे आणि अत्यंत महत्त्वाचे कारण म्हणजे जीएसटीच्या नवीन नियमांबाबतची स्पष्टता. सरकारने जीएसटी दरांमध्ये कपात केली असली तरी, या बदलांबाबत अनेक प्रश्न आणि शंका अजूनही कायम आहेत. अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन (Nirmala Sitaraman) यांच्या पत्रकार परिषदेतही अनेक प्रश्नांची समाधानकारक उत्तरे मिळू शकली नाहीत, कारण अजूनही तपशीलवार स्पष्टीकरण येणे बाकी आहे. जुन्या धोरणांचे काय होणार, इनपुट टॅक्स क्रेडिटचे नियम काय असतील आणि 22 तारखेनंतर नवीन दर लागू होतील की नाही,याबद्दल संभ्रम आहे.
सर्वात मोठी शंका ही आहे की, कर कपातीचा फायदा ग्राहकांपर्यंत पोहोचेल की नाही? विरोधकांनीही सरकारकडे मागणी केली आहे की, या कपातीचा लाभ कंपन्यांनी स्वतःजवळ न ठेवता तो ग्राहकांपर्यंत पोहोचवावा हे सुनिश्चित करावे. उदाहरणार्थ, जर एखादी वस्तू पूर्वी 100 रुपयांना मिळत असेल (80 रुपये कंपनीचा खर्च + 20 रुपये जीएसटी), आणि सरकारने 20 रुपये जीएसटी माफ केला, तर ती वस्तू 80 रुपयांना मिळणे अपेक्षित आहे. मात्र, कंपन्या ती वस्तू आजही 100 रुपयांनाच विकून स्वतःचा नफा 20 रुपयांनी वाढवू शकतात. काही कंपन्या मध्य मार्ग काढून 90 रुपयांना विकू शकतात, ज्यामुळे ग्राहकांना 10 रुपयांचा तर कंपनीलाही 10 रुपयांचा फायदा होईल. मात्र, हे पूर्णपणे कंपन्यांच्या धोरणावर अवलंबून असेल, ज्याबद्दल अद्याप कोणतीही स्पष्टता नाही. त्यामुळे, अनेक क्षेत्रांमध्ये सुरुवातीला तेजी दिसली तरी नंतर घसरण झाली.
ट्रम्प यांच्या धोरणांचा भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर संभाव्य परिणाम:
तिसरा आणि सर्वात मोठा चिंतेचा विषय म्हणजे अमेरिकेचे माजी अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प (यां Donald Trump ) च्या संभाव्य धोरणांचा भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर (Indian Economy) होणारा परिणाम. ट्रम्प यांच्या धमक्यांमुळे जागतिक बाजारात सतत अनिश्चिततेचे वातावरण निर्माण होते आणि त्यांचे निर्णय अप्रत्यक्षपणे भारताच्या जीडीपीवर आणि अर्थव्यवस्थेवर परिणाम करतात. सध्या ट्रम्प यांचे लक्ष भारताच्या दोन महत्त्वाच्या क्षेत्रांवर केंद्रित असल्याचे दिसत आहे:
फार्मा सेक्टर:
सध्या भारताकडून अमेरिकेत जाणाऱ्या औषधांवर 0% शुल्क (टॅरिफ) आहे. ट्रम्प यांनी यावर 200% ते 250% शुल्क लावण्याची धमकी दिली आहे, जरी अजूनपर्यंत कोणतीही ठोस कारवाई झाली नसली तरी यामुळे अनिश्चितता वाढली आहे.
माहिती तंत्रज्ञान (IT) क्षेत्र: अमेरिकेने भारताच्या ITसेवांवर आणि टेक कर्मचाऱ्यांवर निर्बंध किंवा शुल्क लावण्याचा विचार करत असल्याच्या बातम्या येत आहेत. विशेषतः, H1B व्हिसा नियमांमध्ये अधिक कडकपणा आणला जाऊ शकतो, ज्यामुळे भारतीय IT कंपन्यांवर मोठा परिणाम होईल. कारण,या कंपन्यांचा मोठा व्यवसाय अमेरिकेशी निगडित आहे. भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा आधारस्तंभ असलेल्या IT क्षेत्राला ट्रम्प लक्ष्य करत असल्याच्या चर्चांमुळे आज IT क्षेत्रात सुमारे 1% ची घसरण दिसून आली.
या सर्व कारणांमुळे, म्हणजेच अभूतपूर्व अनिश्चितता (Uncertainty)मुळे,मोठ्या गुंतवणूकदारांनी ‘वेट अँड वॉच’ भूमिका घेतली आहे. मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक करणारे गुतंवणूकदार (Big Players) अशा अनिश्चिततेच्या वातावरणात थांबून राहणे पसंत करतात. जोपर्यंत जीएसटीच्या नियमांबाबत अधिक स्पष्टता येत नाही आणि ट्रम्प यांच्या धोरणांबाबतचे ढग दूर होत नाहीत, तोपर्यंत बाजारात मोठी आणि टिकणारी तेजी येणे कठीण असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. सरकारने चांगली बातमी दिली असली तरी, बाजारातील ही सुस्ती अनेक दूरगामी परिणामांची चिन्हे दर्शवत आहे.
