सरकारी योजनांमध्ये गुंतवणूक: कमी जोखीम, चांगला परतावा!

गुंतवणूक करणे प्रत्येकासाठी महत्त्वाचे आहे, मग तुमचे उत्पन्न कमी असो वा जास्त. योग्य ठिकाणी गुंतवणूक केल्यास तुमचे भविष्य आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित होऊ शकते. बऱ्याचदा असे म्हटले जाते की सरकारी योजनांमध्ये गुंतवणूक करणे सुरक्षित असले तरी त्यावर मिळणारा परतावा किंवा व्याजदर खूप कमी असतो. पण आज आम्ही तुम्हाला अशा ५ सरकारी योजनांबद्दल सांगणार आहोत, ज्यात जोखीम कमी आहे, अनेकदा करात सूट मिळते आणि काही योजनांमध्ये तर १० ते १४% पर्यंत उत्तम परतावा देखील मिळतो. या योजनांविषयी सविस्तर माहिती घेऊया.

१. आरबीआय फ्लोटिंग रेट सेव्हिंग बॉण्ड (RBI Floating Rate Saving Bond)

ही एक सरकारी हमी असलेली बचत योजना आहे, जी खास भारतीय गुंतवणूकदारांसाठी तयार केली आहे जेणेकरून त्यांना सरकारी हमीसह स्पर्धात्मक व्याजदर मिळेल. या योजनेत तुम्हाला दर ६ महिन्यांनी व्याज मिळते, जे थेट तुमच्या बँक खात्यात जमा होते.

• आत्ताचा व्याजदर: सध्याचा व्याजदर ८.०५% आहे.
• व्याजदर: या बॉण्डचा व्याजदर निश्चित (Fixed) नाही, तो फ्लोटिंग (Floating) असतो. याचा अर्थ व्याजदर दर ६ महिन्यांनी बाजार आणि महागाईनुसार बदलतो.
• गुंतवणूक: तुम्ही किमान ₹१००० पासून गुंतवणूक सुरू करू शकता. कमाल गुंतवणुकीला कोणतीही मर्यादा नाही.
• पात्रता: कोणताही भारतीय रहिवासी, हिंदू अविभक्त कुटुंब (HUF) किंवा अल्पवयीन व्यक्तीच्या वतीने कोणीही गुंतवणूक करू शकते. मात्र, एनआरआय (NRI) यामध्ये गुंतवणूक करू शकत नाहीत.
• लॉक-इन कालावधी: या योजनेत ७ वर्षांचा लॉक-इन कालावधी आहे. ७ वर्षांनंतर योजना परिपक्व होते आणि तुम्ही तुमचे पैसे काढू शकता.
• उदाहरण: जर तुम्ही ₹१० लाख गुंतवले आणि व्याजदर ८.०५% राहिला, तर ७ वर्षांनंतर तुम्हाला ₹१७,९०,००० मिळतील. म्हणजेच, ₹७,९०,००० इतका परतावा तुम्हाला मिळेल
• २. एनएचएआय इनविट बॉण्ड्स (NHAI InvIT Bonds)
• नॅशनल हायवे अथॉरिटी ऑफ इंडिया (NHAI) ही सरकारी संस्था बॉण्ड्स विकून तुमच्या-माझ्यासारख्या गुंतवणूकदारांकडून निधी जमा करते. या निधीचा वापर हायवे, एक्सप्रेसवे आणि टोल प्लाझा तयार करण्यासाठी किंवा त्यांची देखभाल करण्यासाठी केला जातो.
• सुरक्षितता: हे बॉण्ड्स ‘ट्रिपल ए’ (Triple A) श्रेणीचे आहेत, म्हणजेच ते १००% सुरक्षित मानले जातात.
• परतावा: या बॉण्ड्सवर तुम्हाला ८.५% चा उत्तम परतावा मिळतो.
• गुंतवणूक: तुम्ही किमान ₹१०,००० आणि कमाल ₹५० लाख पर्यंत गुंतवणूक करू शकता.
• कर: हे बॉण्ड्स भारतीय रहिवाशांसाठी पूर्णपणे करमुक्त (Tax Free) आहेत. (एनआरआयसाठी टीडीएस लागू होऊ शकतो).
• लॉक-इन कालावधी: या बॉण्ड्सचा लॉक-इन कालावधी ५ वर्षांचा आहे. ५ वर्षांनंतर हे बॉण्ड्स परिपक्व होतात.
• माहिती: इकोनॉमिक टाईम्सच्या लेखानुसार, एनएचएआय २०२४ मध्ये सुमारे १५,००० कोटी रुपयांचे बॉण्ड्स जारी करेल. हे बॉण्ड्स जाहीर झाल्यावर तुम्ही कोणत्याही ब्रोकरकडून खरेदी करू शकता.
• ३. एनपीएस (नॅशनल पेन्शन सिस्टम – NPS)
• एनपीएस ही भारत सरकारची एक पेन्शन योजना आहे आणि सरकारी योजनांमध्ये सर्वाधिक परतावा देणाऱ्या योजनांपैकी एक आहे. या योजनेत तुमचे पैसे चार वेगवेगळ्या ठिकाणी गुंतवले जातात: इक्विटी (Equity), कॉर्पोरेट डेट्स (Corporate Debts), सरकारी बॉण्ड्स (Government Bonds) आणि पर्यायी गुंतवणूक निधी (Alternative Investment Funds).
• कार्यपद्धती: ही योजना म्युच्युअल फंडाप्रमाणे (Mutual Fund) काम करते. त्यामुळे परतावा बाजारावर अवलंबून असतो.
• परतावा: स्क्रीनवर (मूळ व्हिडिओमध्ये) २४ फेब्रुवारी २०२४ पर्यंतचा मागील १० वर्षांचा परतावा दाखवला आहे, ज्याचा सरासरी परतावा १० ते १३% च्या दरम्यान येतो.
• पात्रता: १८ ते ७० वयोगटातील कोणताही व्यक्ती यात गुंतवणूक करू शकतो.
• गुंतवणूक: किमान ₹५०० पासून गुंतवणूक सुरू करता येते. कमाल गुंतवणुकीला कोणतीही मर्यादा नाही.
• लॉक-इन आणि पैसे काढणे: एनपीएसचा सर्वात मोठा तोटा (Drawback) म्हणजे तुम्हाला तुमचे पैसे ६० वर्षांचे झाल्यावरच मिळतात (निवृत्तीच्या वयात). ६० वर्षांपूर्वी तुम्ही पैसे काढू शकत नाही.
• निवृत्तीनंतर: ६० वर्षांचे झाल्यावर, तुमच्या एकूण गुंतवणुकीपैकी ६०% रक्कम तुम्हाला एकाच वेळी (Lump Sum) मिळते. उर्वरित ४०% रकमेतून तुम्हाला एक ऍन्युइटी प्लॅन (Annuity Plan) घेणे बंधनकारक असते. या ऍन्युइटी प्लॅनवर तुम्हाला साधारणपणे ४ ते ६% परतावा मिळतो, जो तुम्हाला मासिक पेन्शन म्हणून मिळतो.
• कर लाभ: या योजनेत तुम्हाला आयकर कलम ८०सी (80C) अंतर्गत ₹१.५ लाखांची सूट मिळते. या व्यतिरिक्त, कलम ८०सीसीडी १बी (80CCD 1b) अंतर्गत ₹५०,००० ची अतिरिक्त सूट मिळते. म्हणजेच, या योजनेत तुम्हाला एकूण ₹२ लाखांची कर सूट मिळू शकते.
• ४. सार्वभौम सुवर्ण रोखे (सॉवरेन गोल्ड बॉण्ड्स – SGB)
• सार्वभौम सुवर्ण रोखे म्हणजे डिजिटल गोल्ड आहे. याचा अर्थ तुम्ही प्रत्यक्ष सोने खरेदी न करता, बॉण्ड्सच्या रूपात सोने खरेदी करत आहात. हे बॉण्ड्स आरबीआय (RBI) तर्फे भारत सरकारसाठी वर्षातून ५ ते ६ वेळा जारी केले जातात.
• किंमत: या बॉण्ड्सचा दर २४ कॅरेट सोन्याच्या दरावर आधारित असतो.
• फायदे: तुम्हाला सोन्याच्या दरात होणाऱ्या वाढीचा (Appreciation) फायदा मिळतोच, पण त्यासोबतच तुम्हाला गुंतवलेल्या रकमेवर दरवर्षी २.५% अतिरिक्त व्याज मिळते. हे व्याज वर्षातून दोनदा तुमच्या बँक खात्यात जमा होते.
• कर: या बॉण्ड्सवर कोणताही कर लागत नाही. जीएसटी नाही आणि कॅपिटल गेन टॅक्स देखील नाही.
• परतावा: २०१६ मध्ये पहिला एसजीबी बॉण्ड आला होता आणि तेव्हापासून त्याने सुमारे १३% चा उत्कृष्ट परतावा दिला आहे.
• गुंतवणूक: तुम्ही एका आर्थिक वर्षात किमान १ ग्रॅम सोन्याच्या मूल्याएवढे बॉण्ड खरेदी करू शकता. उदाहरणार्थ, जर १ ग्रॅम सोन्याचा दर ₹६००० असेल, तर तुम्ही किमान ₹६००० ची गुंतवणूक करू शकता. कमाल तुम्ही ४ किलो सोन्याच्या मूल्याएवढे बॉण्ड खरेदी करू शकता.
• मॅच्युरिटी: या बॉण्ड्सचा मॅच्युरिटी कालावधी ८ वर्षांचा आहे. ८ वर्षांनंतर आरबीआय तुमच्याकडून बॉण्ड परत घेते आणि त्यावेळी सोन्याचा जो दर असेल, त्यानुसार तुमचे पैसे तुमच्या खात्यात जमा करते.
• ५. ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (सिनियर सिटीझन सेव्हिंग स्कीम – SCSS)
• ही योजना भारत सरकारने खास ज्येष्ठ नागरिकांसाठी तयार केली आहे. याचा अर्थ या योजनेत फक्त ६० वर्षांवरील नागरिकच गुंतवणूक करू शकतात. निवृत्तीनंतरचे जीवन आर्थिकदृष्ट्या सोपे करण्यासाठी ही योजना उपयुक्त आहे.
• गुंतवणूक: तुम्ही किमान ₹१००० आणि कमाल ₹३० लाख पर्यंत गुंतवणूक करू शकता. काही वर्षांपूर्वी ही मर्यादा १५ लाख होती, जी सरकारने आता वाढवली आहे.
• व्याजदर: या योजनेचा व्याजदर सध्या ८.२% आहे.
• व्याज कधी मिळते? या योजनेत व्याज दर ३ महिन्यांनी (Quarterly) तुमच्या बँक खात्यात जमा होते.
• व्याजदर बदलतो का? जरी योजनेचा व्याजदर दर ३ महिन्यांनी बाजार आणि महागाईनुसार बदलत असला तरी, तुम्ही ज्या वेळी गुंतवणूक कराल, त्या वेळी जो व्याजदर असेल, तो तुमच्या गुंतवणुकीसाठी निश्चित (Fixed) राहील.
• मॅच्युरिटी: या योजनेचा मॅच्युरिटी कालावधी ५ वर्षांचा आहे. ५ वर्षांनंतर तुम्ही पैसे काढू शकता.
• विस्तार: ५ वर्षांनंतर तुम्ही ही योजना पुढील ३ वर्षांसाठी वाढवू शकता.
• वेळेआधी पैसे काढणे (Premature Withdrawal): जर तुम्हाला ५ वर्षांपूर्वीच पैसे काढायचे असतील, तर काही दंड (Penalty) लागू होतो:
  • २ वर्षांच्या आत पैसे काढल्यास: १.५% दंड.
  • २ वर्षांनंतर पैसे काढल्यास: १% दंड.
• कर लाभ: या योजनेत देखील तुम्हाला आयकर कलम ८०सी (80C) अंतर्गत ₹१.५ लाखांपर्यंत गुंतवणुकीवर सूट मिळते.
• या होत्या ५ प्रमुख सरकारी गुंतवणूक योजना ज्यांमध्ये तुम्ही कमी जोखीम घेऊन चांगला परतावा मिळवू शकता. तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार आणि वयानुसार योग्य योजना निवडून आर्थिक नियोजन करू शकता.