मुंबई:- भारतीय शेअर बाजारासाठी सोमवारचा दिवस खऱ्या अर्थाने ऐतिहासिक ठरला आहे. गेल्या चार वर्षांतील सर्वात मोठी एका दिवसातील वाढ आज नोंदवली गेली असून, सेन्सेक्स आणि निफ्टी या दोन्ही प्रमुख निर्देशांकांनी विक्रमी उसळी घेतली. या प्रचंड वाढीमुळे गुंतवणूकदारांच्या संपत्तीत ₹१६ लाख कोटींहून अधिकची भर पडली आहे.
आजच्या सत्रात मुंबई शेअर बाजाराचा (BSE) सेन्सेक्स तब्बल २,९७५ अंकांनी वाढून ८२,४३० अंकांवर बंद झाला. टक्केवारीत बोलायचे झाल्यास, सेन्सेक्समध्ये ३.७% ची वाढ झाली. दुसरीकडे, नॅशनल स्टॉक एक्सचेंजचा (NSE) निफ्टी ९१७ अंकांनी वाढून २४,९२५ च्या पातळीवर पोहोचला. निफ्टीमध्ये सुमारे ३.८% ची वाढ झाली. फेब्रुवारी २०२१ नंतरची दोन्ही निर्देशांकांची ही सर्वात मोठी एका दिवसातील वाढ ठरली.
केवळ मोठे शेअर्सच नाही, तर मिडकॅप आणि स्मॉलकॅप कंपन्यांच्या शेअर्समध्येही जोरदार खरेदी दिसून आली. निफ्टी मिडकॅप १०० निर्देशांक ४.१% नी वाढला, जो ५ जून २०२४ नंतरचा त्याचा सर्वोत्तम सिंगल डे गेन आहे. निफ्टी स्मॉलकॅप १०० निर्देशांक ४.२% नी वधारला, २५ फेब्रुवारी २०२२ नंतरची ही त्याची मोठी वाढ आहे. याचाच अर्थ बाजारातील तेजी सर्वव्यापी होती. बीएसई सूचीबद्ध कंपन्यांचे एकूण बाजार भांडवल ₹१६ लाख कोटींहून अधिक वाढून ₹४३२.६ लाख कोटींवर पोहोचले. काही दिवसांपूर्वी (डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या धोरणांमुळे) हे बाजार भांडवल ₹४०० लाख कोटींच्या खाली गेले होते, त्यामुळे आजची वाढ ही मोठी रिकव्हरी मानली जात आहे.
विक्रमी तेजीची मुख्य कारणे काय आहेत?
बाजारातील या अभूतपूर्व तेजीमागे अनेक सकारात्मक कारणे आहेत, परंतु काही प्रमुख घटक आघाडीवर आहेत. त्यामध्ये
१. भारत-पाकिस्तान युद्धविराम करार: गेल्या चार दिवसांपासून भारत आणि पाकिस्तानमध्ये जोरदार संघर्ष सुरू होता. क्षेपणास्त्रे आणि ड्रोनचा वापर होत होता. यामुळे दोन्ही आण्विक शक्तींमध्ये युद्ध भडकण्याची भीती होती. या प्रादेशिक अस्थिरतेमुळे गुंतवणूकदारांमध्ये खूप तणाव आणि अनिश्चितता होती. अनेकांनी बाजारात बियरिश पोझिशन्स (म्हणजे बाजार पडेल या अंदाजाने विक्री) घेतल्या होत्या. मात्र, सप्ताहाच्या शेवटी (वीकेंड) अचानक युद्धविराम जाहीर झाल्यामुळे गुंतवणूकदारांना मोठा दिलासा मिळाला. युद्धाचा आर्थिक परिणाम होण्याची भीती कमी झाली. तज्ञांच्या मते, हा युद्धविराम हाच आजच्या रॅलीमागचे प्राथमिक आणि सर्वात मोठे कारण आहे. यामुळे गुंतवणूकदारांच्या मानसिकतेत मोठा बदल (सेंटिमेंटल शिफ्ट) झाला. ज्यांनी शॉर्ट पोझिशन्स घेतल्या होत्या, त्यांनी आता शेअर्स परत खरेदी करण्यास सुरुवात केली (याला ‘शॉर्ट कव्हरिंग’ म्हणतात), ज्यामुळे किमती वेगाने वाढल्या. परदेशी गुंतवणूकदारांनी या स्थितीला ‘प्रादेशिक स्थिरता’ मानले आणि त्यामुळे त्यांना भारतात गुंतवणूक करण्यास अधिक प्रोत्साहन मिळाले.
२. अमेरिका-चीन व्यापार तणाव कमी होणे: केवळ प्रादेशिकच नाही, तर जागतिक स्तरावरही सकारात्मक बातमी होती. अमेरिका आणि चीन यांच्यातील व्यापार युद्ध (ट्रेड वॉर) अनेक महिन्यांपासून सुरू होते, ज्यामुळे जागतिक अर्थव्यवस्थेवर नकारात्मक परिणाम होत होता. दोन्ही देश एकमेकांच्या उत्पादनांवर जड शुल्क (टॅरिफ) लावत होते. मात्र, अमेरिका आणि चीनच्या अधिकाऱ्यांनी स्वित्झर्लंडमध्ये भेट घेऊन शुल्क तात्पुरते कमी करण्याचा महत्त्वाचा निर्णय घेतला. अमेरिकेने चायनीज वस्तूंवर लावलेले १४५% शुल्क कमी करून ३०% केले, तर चीनने अमेरिकेच्या वस्तूंवरील १२५% शुल्क कमी करून १०% केले. (विशेष म्हणजे, ट्रेड वॉर सुरू होण्यापूर्वी हे शुल्क खूपच कमी होते, अमेरिकेसाठी ३-४% आणि चीनसाठी ८-९% होते). या करारामुळे जागतिक व्यापार तणाव कमी झाल्याचा सकारात्मक संदेश गेला. यामुळे जागतिक बाजारातही तेजी आली आणि अमेरिकन मालमत्ता मजबूत झाल्या. डॉलर निर्देशांक वाढला आणि अमेरिकन बाँडचे उत्पन्नही वाढले.
३. देशांतर्गत सकारात्मक घडामोडी: या जागतिक आणि प्रादेशिक कारणांव्यतिरिक्त, देशांतर्गत आर्थिक आघाडीवरही काही सकारात्मक चिन्हे दिसत आहेत. अनेक कंपन्यांचे चौथ्या तिमाहीचे (Q4) निकाल चांगले येत आहेत, विशेषतः माहिती आणि तंत्रज्ञान (आयटी) आणि बांधकाम क्षेत्रात. वस्तू आणि सेवा कर (GST) संकलन विक्रमी पातळीवर पोहोचले आहे. औद्योगिक उत्पादन (IIP) सारखे आर्थिक आकडेही उत्साहवर्धक आहेत. भारत सरकारची वित्तीय तूट (Fiscal Deficit) कमी होत आहे, हे देखील सकारात्मक मानले जाते. हे सर्व घटक देशाच्या अर्थव्यवस्थेत सुधारणा होत असल्याचे संकेत देतात, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांचा आत्मविश्वास वाढला आहे.
४. संस्थात्मक गुंतवणूकदारांची मोठी खरेदी: बाजारातील आजच्या तेजीला परदेशी पोर्टफोलिओ गुंतवणूकदार (FPIs) आणि देशांतर्गत संस्थात्मक गुंतवणूकदार (DIIs) यांनी केलेल्या मोठ्या खरेदीचाही हातभार लागला आहे. एफपीआय आज ₹१,२४६ कोटींचे निव्वळ खरेदीदार होते, तर देशांतर्गत संस्थांनी ₹१,४४८ कोटींची निव्वळ खरेदी केली. एफपीआयने विशेषतः ब्लू चिप स्टॉक, आयटी, बँकिंग आणि इन्फ्रास्ट्रक्चर क्षेत्रात लक्षणीय गुंतवणूक केली. एफपीआयचा वाढलेला ओघ भारतीय रुपयाला मजबूत करतो. अलीकडील काळात रुपया ८८-८९ पर्यंत कमजोर झाला होता, पण आता तो ८५ च्या खाली येऊन मजबूत होत आहे.
५. तांत्रिक कारणे (शॉर्ट कव्हरिंग आणि ॲल्गोरिथमिक बाइंग): आधी नमूद केल्याप्रमाणे, भारत-पाकिस्तान संघर्षामुळे अनेक व्यापाऱ्यांनी बाजार पडेल या अपेक्षेने शॉर्ट पोझिशन्स घेतल्या होत्या. युद्धविरामाची बातमी येताच, त्यांनी आपले नुकसान टाळण्यासाठी किंवा कमी करण्यासाठी झपाट्याने शेअर्स परत खरेदी केले, ज्याला मासिव्ह शॉर्ट कव्हरिंग म्हणतात. या अचानक खरेदीमुळे शेअर्सच्या किमती वेगाने वाढल्या. याशिवाय, आजकाल ॲल्गोरिथमिक बाइंग (संगणकीय प्रणालीद्वारे होणारी खरेदी देखील बाजारात महत्त्वाची भूमिका बजावते. तांत्रिक संकेतांवरून (टेक्निकल लेव्हल्स) बाजार विशिष्ट पातळीच्या वर गेल्यावर ॲल्गोरिदम्स मोठ्या प्रमाणात खरेदी ट्रिगर करतात, ज्यामुळे तेजीला आणखी गती मिळते.
विविध क्षेत्रांची कामगिरी:
सोमवारी बाजारात जवळपास सर्वच क्षेत्रांतील निर्देशांकांमध्ये वाढ दिसून आली. माहिती तंत्रज्ञान (IT) क्षेत्रातील कंपन्यांनी सर्वाधिक चांगली कामगिरी केली, निफ्टी आयटी निर्देशांक ६.७% पेक्षा जास्त वाढला. अमेरिकेतील आर्थिक सुधारणांच्या आशावादाने आयटी कंपन्यांना बळ मिळाले. इन्फोसिस आणि टीसीएस सारख्या मोठ्या आयटी कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये चांगली वाढ झाली. निफ्टी रिॲलिटी आणि निफ्टी मेटल इंडेक्समध्येही ६% पेक्षा जास्त वाढ झाली. निफ्टी बँक ३.५% नी वाढला. ऑटो आणि एफएमसीजी क्षेत्रातही २ ते ४% वाढ झाली.
एकमेव क्षेत्र जे कमी वाढले, ते म्हणजे फार्मा क्षेत्र. निफ्टी फार्मा निर्देशांक केवळ ०.१५% नी वाढला. अमेरिकेने औषधांच्या किमती कमी करण्याच्या घेतलेल्या निर्णयाचा या क्षेत्रावर परिणाम झाला असावा. विशेष म्हणजे, संघर्षादरम्यान डिफेन्स स्टॉक्समध्ये वाढ झाली होती, परंतु आज युद्धविराम झाल्यामुळे त्यात थोडी घसरण दिसून आली.
पाकिस्तान शेअर बाजाराचीही उसळी, पण…
विशेष बाब म्हणजे, पाकिस्तानचा कराची शेअर बाजार (KSE 100) देखील आज ९.१% नी वधारला. अर्थातच, त्यांना युद्धविराम झाल्याचा आनंद आहे आणि त्यांचे पैसेही वाढत आहेत. मात्र, भारतीय शेअर बाजाराच्या तुलनेत त्यांचे बाजार खूपच लहान आहे. उदाहरणादाखल, भारतातील केवळ एका मोठ्या कंपनीचे, इन्फोसिसचे बाजार भांडवल पाकिस्तानच्या संपूर्ण स्टॉक एक्सचेंजच्या बाजार भांडवलापेक्षाही जास्त आहे. इन्फोसिसचे बाजार भांडवल ६.२६ लाख कोटींपेक्षा जास्त आहे, तर पाकिस्तान स्टॉक एक्सचेंजचे बाजार भांडवल ५.६६ लाख कोटी रुपये आहे (हे शुक्रवारचे आकडे आहेत, इन्फोसिस आज आणखी वाढले आहे). यावरून भारतीय बाजाराची मजबुती आणि विशालता दिसून येते.
पुढील वाटचाल कशी असेल?
बाजारातील सध्याची सकारात्मकता खूप मोठी असली तरी, ही तेजी किती काळ टिकेल हा प्रश्न अनेकांना पडला आहे. काही तज्ञांच्या मते, ही एक शॉर्ट टर्म रिलीफ रॅली आहे जी थोडी वाढू शकते. मात्र, तेजीची स्थिरता येणाऱ्या कॉर्पोरेट निकालांवर, परदेशी गुंतवणुकीचा ओघ कसा राहतो यावर, मान्सून कसा असेल यावर, आणि अमेरिका तसेच इतर देशांशी होणाऱ्या संभाव्य व्यापार करारांवर अवलंबून असेल.
एकंदरीत, बाजाराचा कल सध्या सकारात्मक दिसत आहे. भू-राजकीय परिस्थिती (जिओपॉलिटिकल टेन्शन्स) आणि जागतिक घडामोडींवर लक्ष ठेवणे आवश्यक आहे, कारण त्यांचा बाजारावर परिणाम होऊ शकतो. गुंतवणूकदारांच्या चेहऱ्यावर आनंद दिसतो आहे, पण तज्ञांनी सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला दिला आहे, कारण भविष्यातील घटनांवर बाजाराची दिशा अवलंबून असेल. दीर्घकालीन दृष्ट्या, भारत हा उदयोन्मुख बाजारपेठांमध्ये गुंतवणूकदारांसाठी अजूनही सर्वात पसंतीचा देश आहे हे मात्र नक्की.
