निवृत्ती (Retirement)… हा आपल्या आयुष्यातील एक असा टप्पा आहे, जिथे आपण रोजच्या कामाच्या धावपळीतून मुक्त होतो आणि आपले उर्वरित आयुष्य शांतपणे, आपल्या आवडीनुसार जगण्याची संधी मिळते. पण, अनेकदा या टप्प्यावर आपल्या मनात एक मोठा प्रश्न उभा राहतो: निवृत्तीनंतर जमा झालेल्या पैशाचे (कॉर्पसचे) नियोजन (Corpus Planning) कसे करावे? विशेषतः ज्यांच्याकडे ₹1 कोटी किंवा त्याहून अधिक निधी जमा झाला आहे, त्यांच्यासाठी हे नियोजन खूप महत्त्वाचे ठरते. आज आपण याच विषयावर सविस्तर चर्चा करणार आहोत, जेणेकरून तुम्ही निवृत्तीनंतरही आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित आणि स्थिर (Financially Secure and Stable) राहू शकाल.
बदलत्या गरजा आणि महागाईचा गुंता (Changing Needs and Inflation’s Complexity)
आज तुम्हाला कदाचित दरमहा ₹1 लाख खर्च लागत असेल, पण पुढच्या काही वर्षांत महागाईमुळे (Inflation) हा खर्च ₹1.25 लाख किंवा त्याहून अधिक होऊ शकतो. निवृत्तीनंतर आरोग्य खर्च (Health Expenses) वाढू शकतात, तर प्रवास किंवा हॉटेलमधील जेवणासारखे खर्च कमी होऊ शकतात. या सर्व गोष्टी सतत बदलत असतात. त्यामुळे, तुमच्या सध्याच्या गरजांपेक्षा थोड्या जास्त रकमेची तयारी करणे आवश्यक आहे. तुमच्या गुंतवणुकीतून मिळणारा परतावा (Returns) पूर्णपणे खर्च करू नका; त्यातून काही बचत करून एक ‘बफर’ (आर्थिक सुरक्षा कवच) (Buffer) तयार करा, ज्यामुळे भविष्यातील वाढलेल्या गरजा सहज पूर्ण होतील.
‘जोखीम न घेणे’ हीच सर्वात मोठी जोखीम! (‘Not Taking Risk’ is the Biggest Risk!)
अनेक निवृत्त व्यक्तींना वाटते की आता कोणताही धोका (जोखीम) (Risk) पत्करू नये आणि आपले पैसे सुरक्षित ठिकाणी गुंतवावे. पोस्ट ऑफिस एमआयपी (Post Office Monthly Income Scheme – POMIS) किंवा सीनियर सिटीझन सेव्हिंग स्कीम (Senior Citizen Saving Scheme – SCSS) सारख्या योजना सुरक्षित आणि हमखास परतावा (Guaranteed Returns) (सुमारे 6.5% ते 7.5%) देतात. या योजनांमध्ये अनिश्चितता नसते, हे खरे आहे. पण एक मोठी अडचण अशी आहे की, या योजनांमधून मिळणारा परतावा अनेकदा महागाईच्या दरापेक्षा कमी असतो. याचा अर्थ, कालांतराने तुमच्या मूळधनाची खरेदी शक्ती (Purchasing Power) कमी होते. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, आज ₹1 कोटीला जेवढ्या वस्तू मिळतात, तेवढ्या वस्तू ५-१० वर्षांनी त्याच ₹1 कोटीला मिळणार नाहीत. त्यामुळे, ‘जोखीम न घेणे’ (Not Taking Risk) हीच तुमच्यासाठी भविष्यात सर्वात मोठी जोखीम ठरू शकते!
महागाईवर मात करण्यासाठी इक्विटीची साथ (Equity Support to Beat Inflation)
महागाईला तोंड देण्यासाठी आणि तुमचे मूळधन वाढवण्यासाठी निवृत्तीनंतरही इक्विटीमध्ये (Equity) गुंतवणूक (Investment) करणे अत्यंत आवश्यक आहे. होय, ऐकून थोडे आश्चर्य वाटेल, पण हे सत्य आहे. तुम्ही तुमच्या पोर्टफोलिओतील (Portfolio) जोखीम कमी करू शकता, पण ती पूर्णपणे काढून टाकू शकत नाही.
जोखीम कमी करण्याचा एक उत्तम मार्ग म्हणजे गुंतवणुकीचे विविधीकरण (Diversification) करणे. म्हणजे, फक्त एकाच ठिकाणी गुंतवणूक न करता, विविध पर्यायांमध्ये (उदा. इक्विटी आणि डेट) (Equity and Debt) गुंतवणूक करणे.
उदाहरणार्थ, तुमच्याकडे ₹1 कोटीचा निधी असेल, तर त्यापैकी ₹20-30 लाख तुम्ही SCSS किंवा पोस्ट ऑफिस एमआयपीमध्ये सुरक्षितपणे गुंतवू शकता. पण, उर्वरित ₹70 लाखांपैकी किमान 50% रक्कम म्हणजेच ₹35 लाख तुम्ही इक्विटीमध्ये (म्युच्युअल फंडांच्या माध्यमातून) (Mutual Funds) गुंतवा. यामुळे तुमच्या गुंतवणुकीचे मूळधन वाढण्याची शक्यता निर्माण होते, जे फक्त डेट फंडमध्ये कमी असते. साधारणपणे, तुम्हाला 6-7% परताव्याची गरज असेल, तर एकूण गुंतवणुकीपैकी किमान 50% इक्विटीमध्ये असणे गरजेचे आहे.
निवृत्त व्यक्तींचा खास मित्र: सिस्टिमॅटिक विथड्रॉल प्लॅन (SWP) (Systematic Withdrawal Plan – SWP)
जसा नोकरी करणाऱ्या लोकांसाठी सिस्टिमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन (Systematic Investment Plan – SIP) लोकप्रिय आहे, त्याचप्रमाणे निवृत्त व्यक्तींसाठी सिस्टिमॅटिक विथड्रॉल प्लॅन (Systematic Withdrawal Plan – SWP) हा एक अत्यंत उपयुक्त पर्याय आहे. SWP म्हणजे म्युच्युअल फंडातून नियमितपणे ठराविक रक्कम काढणे. याचे अनेक फायदे आहेत:
नियमित उत्पन्न (Regular Income): तुम्हाला दर महिन्याला निश्चित तारखेला ठराविक रक्कम मिळते, ज्यामुळे उत्पन्नात अनियमितता टाळता येते.
कर लाभ (Tax Benefits) (Tax Deferral): बँक डिपॉझिट (Bank Deposits) किंवा पोस्ट ऑफिस योजनांमधून मिळणारे उत्पन्न पूर्णपणे करपात्र (Taxable) असते. पण SWP मध्ये, सुरुवातीला तुम्ही तुमच्या मूळधनाचा (प्रिन्सिपलचा) (Principal) काही भागच काढत असल्याचे दिसते. त्यामुळे, सुरुवातीच्या वर्षांमध्ये तुम्हाला खूप कमी किंवा कोणताही कर भरावा लागत नाही. तुमचा नफा फंडातच जमा होत असल्याने, तो करमुक्त असतो जोपर्यंत तुम्ही तो प्रत्यक्षात काढत नाही.
‘ॲन्युइटी’ टाळावी का? (Should Annuity Be Avoided?)
अनेक लोक आयुष्यभरासाठी हमखास उत्पन्नासाठी ‘ॲन्युइटी’ (Annuity) घेण्याचा विचार करतात. पण आर्थिक तज्ज्ञांच्या मते, ॲन्युइटी टाळणे चांगले आहे. याची मुख्य कारणे अशी आहेत:
कमी परतावा: भारतातील ॲन्युइटीचे दर खूप कमी आहेत, साधारणपणे 5-7% च्या दरम्यान. हा परतावा महागाईच्या तुलनेत खूप कमी असतो.
मूळधन वारसांना मिळत नाही: काही ॲन्युइटी योजनांमध्ये तुमच्या मृत्यूनंतर मूळधन (Principal) वारसांना (Heirs) मिळत नाही. जर तुम्ही असे प्लॅन निवडले जिथे मूळधन परत मिळते, तर परतावा आणखी कमी होतो.
महागाईचा धोका: 5-7% चा परतावा महागाईसमोर तुमच्या पैशाची किंमत कमी करतो, ज्यामुळे तुमची जीवनभराची जमा केलेली पूंजी वाया जाऊ शकते.
जर तुमच्यासाठी अनिवार्य नसेल (जसे की NPS मध्ये (National Pension System) काही प्रमाणात अनिवार्य असते), तर ॲन्युइटी घेऊ नका. NPS मध्येही तुम्ही 75 वर्षांपर्यंत ॲन्युइटी घेण्याची मुदत वाढवू शकता आणि त्यातूनही SWP (लॉंग टर्म सिस्टिमॅटिक विथड्रॉल प्लॅन) (Long Term Systematic Withdrawal Plan) वापरू शकता. कमी परतावा देणाऱ्या ॲन्युइटीपेक्षा एक साधा, कमी खर्चाचा गुंतवणूक प्लॅन (उदा. म्युच्युअल फंड) आणि SWP तुमच्यासाठी अधिक फायदेशीर ठरू शकतो.
अंतिम विचार (Final Thoughts) निवृत्तीचे नियोजन (Retirement Planning) हे फक्त पैसे जमा करण्यापुरते मर्यादित नसून, जमा केलेल्या पैशाचे योग्य व्यवस्थापन कसे करावे हे महत्त्वाचे आहे. आर्थिक स्वातंत्र्याचा (Financial Freedom) खरा अर्थ तेव्हाच कळतो, जेव्हा तुम्ही तुमच्या निवृत्तीच्या जीवनातही आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित आणि स्वावलंबी (Self-reliant) असता. या माहितीचा उपयोग करून तुम्ही तुमच्या निवृत्तीनंतरच्या जीवनासाठी अधिक सुरक्षित आणि आर्थिकदृष्ट्या स्थिर योजना आखू शकता. लक्षात ठेवा, योग्य नियोजन आणि थोडी जोखीम पत्करण्याची तयारी तुम्हाला निवृत्तीनंतरही सुखी आणि समाधानी जीवन जगण्यास मदत करेल.
