सोनं ५०,००० पर्यंत उतरणार का?

आपल्या भारतीयांसाठी सोनं (Gold) म्हणजे फक्त एक धातू नाही, ते आहे आपल्या आठवणींचा ठेवा, विश्वासाचं प्रतीक आणि नात्यांमधील गोडवा. लग्न (Marriage) असो, मुलाचा जन्म असो किंवा एखादा सण (Festival)… सोनं घरात आल्यावर एक वेगळंच समाधान मिळतं. पण गेल्या काही वर्षांत सोन्याच्या दरांनी (Gold Prices) अशी काही उसळी घेतली आहे की, अनेकांच्या भुवया उंचावल्या आहेत. कधी २५-३० हजार रुपयांत मिळणारं १० ग्रॅम सोनं आज थेट १ लाखाच्या घरात पोहोचलं आहे! नुकतंच सोन्याने १ लाखाचा आकडा पार केला आणि आता ते ९४,००० ते ९६,००० च्या आसपास आहे.

त्यामुळे, मनात एकच प्रश्न घर करतो, “हे सोनं कधीतरी आपल्या आवाक्यात येईल का? ते ५०,००० पर्यंत खाली उतरू शकेल का?” हा प्रश्न अनेकांना, विशेषतः ज्यांच्या घरी लग्नकार्य आहे, त्यांना सतावतोय. आज आपण केवळ आकडेवारीच्या भाषेत नव्हे, तर आपल्या भावनांना समजून घेत, या प्रश्नांची उत्तरे शोधण्याचा प्रयत्न करूया.

सोन्याच्या किमती इतक्या वेगाने का वाढल्या?

गेल्या एका वर्षात सोन्याने खरंच कमाल केली आहे, जणू काही त्याला ‘सुपरसॉनिक’ (Supersonic) पंखच फुटले आहेत. १ जानेवारी २०२५ रोजी ७६,००० रुपयांच्या आसपास असलेलं सोनं, अवघ्या चार महिन्यांत १ लाखांपर्यंत पोहोचलं. म्हणजे, थोडक्यात सांगायचं तर, तुमच्या गुंतवणुकीवर (Investment) ३०% चा ‘बोनस’ (Bonus) मिळाला! एका मित्राने विचारलं होतं, “हा फुगा (Bubble) आहे का जो फुटणार आहे?” याचं उत्तर ‘हो’ आणि ‘नाही’ असं दोन्ही आहे. जानेवारी ते एप्रिल २०२५ या काळात सोन्याने तब्बल २० वेळा आपले ‘लाइफटाइम हाय’ (Lifetime High) गाठले, म्हणजे ते सतत वर चढतच गेलं.

सोन्याच्या दरातील या अविश्वसनीय वाढीमागे चार मुख्य गोष्टी आहेत, ज्यांचा आपल्या सामान्य माणसाच्या जीवनावरही नकळत परिणाम होतो:

जागतिक व्यापार तणाव (Global Trade Tensions): आंतरराष्ट्रीय बाजारात जेव्हा देश एकमेकांवर ‘टॅरिफ वॉर’ (Tariff War) (करयुद्ध) पुकारतात किंवा ‘माझा देश प्रथम’ (Country First) धोरणं अवलंबतात, तेव्हा जगात एक प्रकारची अस्थिरता (Instability) येते. ही अस्थिरता वाढली की, सोनं चमकू लागतं. कारण, एका देशात काही गडबड झाली तरी त्याचे पडसाद जगभर उमटतात, जसं अमेरिका (USA)-चीन (China) मध्ये काही झालं तर आपल्या बाजारांवरही (Markets) त्याचा परिणाम होतो.

जागतिक संघर्ष (Global Conflicts): रशिया (Russia)-युक्रेन (Ukraine), इस्त्राईल (Israel)-गाझा (Gaza) आणि इराणमधील (Iran) तणाव… अशा बातम्या कानावर पडल्या की, सोन्याची खरेदी वाढते. म्हणतात ना, “जेव्हा क्षेपणास्त्रे (Missiles) उडतात, तेव्हा सोन्याचे दर गगनाला भिडतात.” कारण अशा वेळी लोकांना सुरक्षित गुंतवणुकीची (Safe Investment) गरज वाटते आणि सोनं हाच सर्वात सुरक्षित पर्याय (Safest Option) मानला जातो.

सेंट्रल बँकांची (Central Banks) ऐतिहासिक खरेदी (Historical Buying): ही एक फार महत्त्वाची गोष्ट आहे. आपल्या देशाची रिझर्व्ह बँक (Reserve Bank of India) असो वा इतर देशांच्या सेंट्रल बँका, त्यांनी गेल्या तीन वर्षांत (२०२२ ते २०२४) इतकं सोनं खरेदी केलं आहे, जे त्यांनी गेल्या ५० वर्षांत कधीही केलं नव्हतं. साधारणपणे, बँका वर्षाला ४००-४५० टन सोनं खरेदी करतात, पण हा आकडा आता दुप्पटहून अधिक झाला आहे. सेंट्रल बँका दूरदृष्टीच्या असतात; त्यांना भविष्यातील आर्थिक अनिश्चिततेची (Economic Uncertainty) चाहूल लागते आणि त्या स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी सोनं खरेदी करतात. जणू काही आर्थिक वादळात सोनं हे त्यांच्यासाठी ‘सेफ्टी जॅकेट’ (Safety Jacket) असतं.

भारताचे सोन्यावरील प्रेम (India’s Love for Gold): आपल्या देशाचं सोन्यावरील प्रेम जगजाहीर आहे! चीननंतर आपण जगातील दुसरे सर्वात मोठे सोन्याचे ग्राहक (Consumers) आहोत. २०२३ मध्ये भारताने ७२ टन सोनं खरेदी केले, आणि २०२५ च्या एप्रिलपर्यंत ५५ टन सोनं खरेदी करून आपण आपले प्रेम दाखवून दिले आहे. आपल्याकडे सोनं फक्त एक मौल्यवान धातू नाही, तर ते आपुलकी, परंपरा (Tradition) आणि भावनिक मूल्यांचा (Emotional Value) प्रतीक आहे. लग्न, सण, मुलांचा जन्म… प्रत्येक महत्त्वाच्या प्रसंगी सोनं देण्याची प्रथा आहे, जी आजही तितकीच प्रिय आहे.

इतिहासातून शिकलेला धडा: १९८० चा सोन्याचा ‘क्रॅश’ (Crash)

तुमच्या मनात कदाचित विचार येत असेल की, “अहो, सोनं आधीही खूप महाग झालं होतं, पण नंतर ते स्वस्तही झालं होतं ना?” होय, इतिहासात असे घडले आहे. १९८० साली सोनं ८५० डॉलर (Dollar) प्रति औंस (Ounce) या विक्रमी स्तरावर पोहोचले होते. त्यावेळीही अमेरिकेत महागाई (Inflation) वाढली होती, अफगाणिस्तान (Afghanistan) संघर्ष सुरू होता आणि इराण-अमेरिका यांच्यातील तणावही आजच्यासारखाच होता.

मग काय झालं? अमेरिकन फेडरल रिझर्व्हने (American Federal Reserve) व्याजदर (Interest Rates) २०% पर्यंत वाढवले. याचा परिणाम असा झाला की, लोकांना सोन्याऐवजी बँकेत (Bank) किंवा बॉंड्समध्ये (Bonds) जास्त परतावा (Returns) दिसू लागला आणि त्यांनी सोन्याची विक्री (Selling) सुरू केली. १९८० संपण्यापूर्वीच सोन्याच्या दरात ४०% पेक्षा जास्त घसरण (Decline) झाली. ८५० डॉलर असलेले सोनं ३०० डॉलरच्या आसपास आले, म्हणजे तब्बल ६५% क्रॅश! आज जर असे झाले, तर १ लाखाचे सोनं ३५,००० रुपयांवर येईल. पण हे केवळ ‘सैद्धांतिक’ (Theoretical) आहे, कारण सध्याची परिस्थिती खूप वेगळी आहे.

२०२५-२६ मध्ये सोनं ५०,००० पर्यंत येईल का?

सध्या १ लाखाच्या आसपास असलेले सोनं आता ९५,००० च्या आसपास आले आहे, म्हणजेच ५% ची घसरण झाली आहे. चीन आणि अमेरिकेतील तणाव कमी झाल्यामुळे, भारत-पाकिस्तानमधील (India-Pakistan) युद्ध थांबल्यामुळे आणि रशिया-युक्रेन प्रकरणातही काही प्रमाणात तोडगा निघाल्याने हे घडले आहे.

अॅक्सिस सिक्युरिटीजच्या (Axis Securities) ताज्या संशोधनानुसार, २०२५ च्या अखेरपर्यंत सोन्याचे दर ७३,००० ते ८३,००० च्या दरम्यान राहू शकतात. याचा अर्थ सध्याच्या दरापेक्षा १५ ते २५% घसरण होऊ शकते, जी आपल्यासाठी एक चांगली बातमी असू शकते.

पण खरा प्रश्न हा आहे की, सोनं ५०,००० पर्यंत, म्हणजेच ५०% पर्यंत खाली येऊ शकते का? यासाठी तीन प्रमुख अटी पूर्ण होणे आवश्यक आहे:

जागतिक व्यापार तणावाचा पूर्णपणे निकाल लागणे: जुलै २०२५ नंतर जर मोठे आर्थिक व्यापार तणाव, विशेषतः अमेरिका-चीन संबंध सुधारले, तर सोन्यासाठी हा मोठा धक्का ठरू शकतो.

जागतिक युद्धांचा अंत: रशिया-युक्रेन आणि मध्य पूर्वेतील (Middle East) संघर्ष संपुष्टात आले, तर सोन्याची ‘सुरक्षित आधार’ (Safe Haven) म्हणून असलेली मागणी खूप कमी होईल.

व्याजदरांमध्ये मोठी वाढ: जर जगातील प्रमुख देशांच्या सेंट्रल बँकांनी आपले व्याजदर खूप वाढवले, तर गुंतवणूकदार सोनं विकून जास्त परतावा देणाऱ्या ट्रेझरी बिल्स (Treasury Bills) किंवा बॉंड्समध्ये गुंतवणूक करतील.

डेटा (Data) विश्लेषणानुसार, सोन्याचे दर ५०,००० पर्यंत खाली येणे शक्य आहे, पण त्याची शक्यता कमी आहे. ‘इन्व्हेस्टिंग हेवन’ (Investing Heaven) च्या अंदाजानुसार, २०२५ मध्ये सोनं ३२६५ डॉलरपर्यंत जाऊ शकते, पण जर रुपया (Rupee) डॉलरच्या तुलनेत मजबूत झाला, तर भारतात सोन्याचे दर कमी होऊ शकतात. वर्ल्ड गोल्ड कौन्सिलच्या (World Gold Council) विश्लेषणानुसार, जर व्याजदर २% ते ४% वाढले, तर सोन्याच्या दरात २० ते ३०% करेक्शन (Correction) येऊ शकते, आणि ५% ते ६% वाढले, तर हे करेक्शन अजून जास्त होऊ शकते.

एक महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे, जेव्हाही सोन्याचे दर २० ते २५% खाली येतात, तेव्हा सेंट्रल बँका आणि मोठ्या संस्था (मोठे गुंतवणूकदार) सोन्याची मोठ्या प्रमाणावर खरेदी सुरू करतात. यामुळेच सोन्याचे दर ५०% पेक्षा जास्त खाली येणे खूप कठीण आहे. ते एक प्रकारचा ‘आधार’ म्हणून काम करते.

सोन्यात गुंतवणूक करावी का?

हा एक सामान्य प्रश्न आहे. जर तुम्हाला अल्पावधीत (Short Term) (कमी वेळेत) नफा मिळवायचा असेल, तर कदाचित थोडी वाट पाहणे योग्य ठरू शकते. पण जर तुम्ही दीर्घकाळासाठी (Long Term) (पुढील ५-१० वर्षांसाठी) विचार करत असाल, तर तुम्ही आजही खरेदी करू शकता. कारण दीर्घकाळात सोनं नेहमीच चांगली कामगिरी करते आणि महागाईवर मात करते.

लक्षात ठेवा, प्रत्येक वेळी तुम्हाला सोनं ‘महाग’च वाटेल. जेव्हा ते ५०,००० होते तेव्हाही महाग वाटत होते, ६०,००० झाले तेव्हाही आणि ७०,००० झाले तेव्हाही. त्यामुळे, जर तुम्ही दीर्घकाळासाठी गुंतवणूक करत असाल, तर हळूहळू आणि टप्प्याटप्प्याने (Gradually) गुंतवणूक करणे जास्त फायदेशीर ठरू शकते.

जर तुम्ही लग्न किंवा इतर कोणत्याही मोठ्या प्रसंगासाठी सोनं खरेदी करू इच्छित असाल आणि जुलै २०२५ पर्यंत थोडे वाट पाहू शकत असाल, तर कदाचित तुम्हाला चांगली संधी मिळू शकते. पण खूप मोठी घसरण होईल अशी आशा ठेवू नका.

निष्कर्ष

शुद्ध आकडेवारीनुसार, सोनं ५०,००० पर्यंत येणे शक्य आहे, पण ते फारसे अपेक्षित नाही. जरी जागतिक परिस्थिती खूप बदलली, तरी एका विशिष्ट टप्प्यावर मोठ्या संस्थात्मक खरेदीमुळे सोन्याला त्या बिंदूपेक्षा जास्त खाली येऊ दिले जाणार नाही. अल्पावधीत सोनं थोडं खाली येऊ शकतं, पण ते ८५,०००-९०,००० च्या खाली जाणार नाही. ५०,००० पर्यंत जाणं खूप कठीण आहे असे तज्ञांचे मत आहे.