केंद्र सरकारने देशातील ज्येष्ठ नागरिकांच्या आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी एक अत्यंत महत्त्वाची आणि लाभदायक योजना सुरू केली आहे. ‘आयुष्यमान वय वंदना योजना’ (Ayushman Vaya Vandana Yojana) असे या योजनेचे नाव असून, ती विशेषतः ७० वर्षे किंवा त्याहून अधिक वय असलेल्या ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र नागरिकांना ५ लाख रुपयांपर्यंतचा मोफत आरोग्य विमा मिळतो, ज्यामुळे त्यांना गंभीर आजारांवर उपचार घेताना आर्थिक अडचणींचा सामना करावा लागणार नाही.
योजनेची वैशिष्ट्ये:
• मोफत आरोग्य विमा: या योजनेसाठी कोणतेही प्रीमियम किंवा शुल्क भरावे लागत नाही. ही संपूर्णपणे मोफत आरोग्य विमा योजना आहे.
• पात्रता: ज्यांचे वय ७० वर्षांपेक्षा जास्त आहे, ते कोणताही सामाजिक-आर्थिक स्तर किंवा उत्पन्न पातळी विचारात न घेता या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.
• कव्हरेज मर्यादा: योजनेंतर्गत ५ लाख रुपयांपर्यंतचा उपचार खर्च कव्हर केला जातो.
• कॅशलेस उपचार: योजनेंतर्गत समाविष्ट (empanelled) असलेल्या रुग्णालयांमध्ये कॅशलेस उपचारांची सुविधा उपलब्ध आहे.
• दीर्घकालीन आजारांचा समावेश: सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, योजनेत सुरुवातीपासूनच (Day One) जुन्या किंवा दीर्घकालीन आजारांचा (Pre-existing Diseases) समावेश आहे. यासाठी कोणताही प्रतीक्षा कालावधी (Waiting Period) नाही.
• विविध आजार आणि प्रक्रिया कव्हर: या योजनेत जवळपास १९६१ वैद्यकीय प्रक्रिया आणि २७ वैद्यकीय वैशिष्ट्यांचा समावेश आहे. यामध्ये सामान्य औषधोपचार, सामान्य शस्त्रक्रिया, ऑर्थोपेडिक्स, कार्डिओलॉजी, ऑन्कोलॉजी (कॅन्सर उपचार) इत्यादींचा समावेश होतो. डायलिसिस, हृदयविकाराचा झटका, उच्च रक्तदाब, हिप किंवा गुडघा बदलणे, हृदयविकारात स्टेंट टाकणे (PTCA), एन्जिओग्राम, पेसमेकर बसवणे यासारख्या अनेक प्रक्रिया कव्हर केल्या जातात.
• देशव्यापी वैधता (पोर्टेबिलिटी): हे कार्ड संपूर्ण भारतभर वैध आहे. तुम्हाला एका राज्यात कार्ड मिळाले असले तरी, तुम्ही दुसऱ्या राज्यातील योजनेत समाविष्ट असलेल्या रुग्णालयात उपचार घेऊ शकता.
• हॉस्पिटलायझेशन पूर्वी आणि नंतरचे खर्च: योजनेत रुग्णालयात दाखल होण्याच्या ३ दिवस आधीचे आणि डिस्चार्ज मिळाल्यानंतरचे १५ दिवसांपर्यंतचे संबंधित वैद्यकीय खर्च देखील समाविष्ट आहेत.
योजनेत समाविष्ट रुग्णालये:
देशभरात ३०,०७२ पेक्षा जास्त रुग्णालये या योजनेत समाविष्ट आहेत, ज्यात १३३५२ खाजगी रुग्णालये आहेत. तुम्ही https://hem.nha.gov.in/search या वेबसाइटवर जाऊन तुमच्या पिनकोड, जिल्हा किंवा राज्यानुसार जवळच्या समाविष्ट रुग्णालयांची (empanelled hospitals) माहिती शोधू शकता. उपचार घेण्यासाठी केवळ याच समाविष्ट रुग्णालयात जाणे आवश्यक आहे.
अर्ज कसा करावा? (नोंदणी प्रक्रिया):
या योजनेत नोंदणी करण्याचे अनेक सोपे मार्ग आहेत:
1. आयुष्मान ॲप: तुम्ही Ayushman ॲप डाउनलोड करून त्याद्वारे नोंदणी करू शकता.
2. वेबसाइट: beneficiary.nh.gov.in या वेबसाइटवर जाऊन तुम्ही तुमची पात्रता (Eligibility) तपासू शकता आणि नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करू शकता. यासाठी तुम्हाला तुमचा फोन नंबर, आधार क्रमांक आणि नाव आवश्यक असेल.
3. समाविष्ट रुग्णालय भेट: तुम्ही थेट योजनेत समाविष्ट असलेल्या कोणत्याही रुग्णालयात जाऊनही नोंदणी करू शकता.
4. हेल्पलाइन क्रमांक: योजनेच्या टोल-फ्री हेल्पलाइन क्रमांकावर 14555 किंवा 1800111070 वर कॉल करून तुम्ही माहिती मिळवू शकता आणि नोंदणी प्रक्रियेबद्दल विचारू शकता.
आवश्यक कागदपत्रे:
नोंदणीसाठी प्रामुख्याने आधार कार्ड आणि पॅन कार्ड आवश्यक आहेत. काहीवेळा रेशन कार्ड किंवा उत्पन्नाचा पुरावा देखील मागितला जाऊ शकतो, परंतु मुख्यतः आधार कार्ड पुरेसे असते.
योजनेत काय समाविष्ट नाही? (अपवाद):
काही गोष्टी या योजनेत समाविष्ट नाहीत:
• ओपीडी प्रक्रिया: केवळ डॉक्टरांचा सल्ला घेणे (consultation) किंवा ओपीडीमध्ये केलेले उपचार कव्हर नाहीत.
• केवळ तपासण्यांसाठी हॉस्पिटलायझेशन: उपचारांशिवाय केवळ तपासण्या किंवा मूल्यांकनासाठी (evaluation) रुग्णालयात दाखल झाल्यास ते कव्हर नाही.
• आयव्हीएफ उपचार (IVF treatment): कव्हर नाही.
• कॉस्मेटिक सर्जरी (Cosmetic surgeries): कव्हर नाहीत.
• डेंटल उपचार (Dental procedures): दातांचे उपचार कव्हर नाहीत.
• आवश्यक नसलेल्या लसी (Non-necessary vaccines): दिल्या जाणार नाहीत.
• ड्रग्ज किंवा अल्कोहोलच्या प्रभावाखाली घेतलेले उपचार: कव्हर नाहीत.
जर तुमच्या घरात किंवा ओळखीत कोणी ७० वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे ज्येष्ठ नागरिक असतील आणि त्यांच्याकडे आरोग्य विमा नसेल, तर ही योजना त्यांच्यासाठी अत्यंत फायदेशीर ठरू शकते. ही माहिती जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवा, जेणेकरून ते या योजनेचा लाभ घेऊन त्यांच्या आरोग्याची काळजी घेऊ शकतील.
